در هر کشوری متناسب با شرایط آن سرزمین، طرحهایی برای افزایش رفاه مردم اندیشیده میشود. یکی از بزرگترین طرحهای اقتصادی در ایران که با هدف افزایش مشارکت اقتصادی افراد جامعه و همچنین توزیع عادلانهی ثروت و منابع انجام گرفت طرحی است که آن را با عنوان سهام عدالت میشناسیم. این طرح از سال 1384 و در دوران ریاست جمهوری محمود احمدینژاد در ایران آغاز شد و تاکنون میلیونها ایرانی به عضویت این طرح درآمدهاند. در این مقاله دربارهی سهام عدالت و چیزهایی که باید دربارهی آن بدانید صحبت میکنیم.
سهام عدالت چیست؟
اگر بخواهیم سهام عدالت را تعریف کنیم میتوانیم بگوییم این سهام، در حقیقت بخشی از اموال دولت است که به افراد کمتر برخوردار جامعه به صورت یارانه تعلق گرفته است. این کار برای افزایش سهم بخش تعاون و خصوصی سازی انجام گرفته تا سهم دولت هم در بنگاههای بزرگ اقتصادی کاهش یابد و این داراییها بیشتر به مردم منتقل شود. برای مثال بخشهایی از سهم شرکتهایی مانند آلومینیوم ایران، پالایش نفت تهران، پالایش نفت بندرعباس و بانکهایی مانند ملت و صادرات و تجارت شامل این طرح است.
مشمولان سهام عدالت چه کسانی هستند؟
سهام عدالت با هدف توانمندسازی افراد در قشرهای کم درآمد جامعه شروع به کار کرد و اقشار مختلفی از مردم ایران از آن استفاده کردهاند. در ادامه به تعدادی از شاخصترین گروههایی که شامل استفاده از این سهام هستند اشاره میکنیم:
- خانوارهای تحت پوشش سازمان بهزیستی
- خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی
- روستاییان و عشایر کشور
- کارگران ساختمانی و کارگران فصلی
- کارکنان دولت و بازنشستگان ارگانها
همچنین افرادی مانند طلاب، خادمان مساجد و البته زنان سرپرست خانوار هم میتوانند این سهام را دریافت کنند.
روشهای مدیریت سهام عدالت
به طور کلی دو روش برای مدیریت سهام عدالت وجود دارد که یکی روش مستقیم و دیگری روش غیرمستقیم است. در روش مستقیم افراد خودشان مدیریت سهم خود را به عهده میگیرند و میتوانند موجودی سبد سهام خود را برای فروش در بورس ارائه کنند که البته این روش با مشکلات مختلفی مانند ایجاد صفهای فروش طولانی رو به رو شد و مشکلات پیش آمده عملا این روش را غیر ممکن کرده است.
در روش دوم که به روش غیرمستقیم معروف است، سهام عدالت افراد به حساب صندوقهای سرمایهگذاری هر استان ریخته میشود و دارندگان سهم فقط سود خود را در بازههای زمانی مشخص دریافت میکنند. البته این روش هم با مشکلات مختلفی روبه رو شده است.
نحوه استعلام سهام عدالت
برای اینکه بدانید چه مقدار سهام عدالت دارید و ارزش این داراییها چقدر است سامانهای طراحی شده است که میتوانید به آن مراجعه کنید. این سامانه در آدرس
www.samanese.ir در دسترس است. در این سامانه میتوانید با وارد کردن کد ملی در قسمت مشاهده دارایی سهام عدالت، سبد خود، میزان هر دارایی و سهم آن از سبد را ببینید.
سود سهام عدالت چگونه پرداخت می شود؟

سود سهام عدالت پس از اعلام، از طریق شماره شبا به حساب مشمولان واریز میشود. البته پیش از آنکه بخواهید سودتان را دریافت کنید باید ثبت نام و احراز هویت سجام را انجام دهید. این سود از محل درآمدهای شرکتهای تحت مالکیت تامین میشود و در نتیجه براساس میزان و نوع سهام هر فرد مقدار آن متفاوت است.
آموزش نحوه فروش سهام عدالت
فروش سهام عدالت در سال 99 برای کسانی ممکن شد که روش مدیریت مستقیم را برای مدیریت سهام خود انتخاب کردند. این افراد توانستند از طریق ثبت نام در کارگزاریها و دریافت کد بورسی اقدام به فروش داراییهای خود کنند. البته در مرحله اول فروش بیش از سی درصد دارایی ممکن نشد و این موضوع به مشکلات زیادی هم برخورد کرد و در نهایت افراد محدودی توانستند این کار را انجام دهند. افرادی که آن زمان نتوانستند این کار را انجام دهند فعلا باید منتظر بمانند تا دستورالعملهای بعدی در این باره صادر شود.
عرضه سهام عدالت در بورس
برای افزایش شفافیت و نقد شوندگی سهام عدالت این سهام در بورس عرضه شد تا دارندگان بتوانند آن را در بازار بورس و اوراق بهادار تهران معامله کنند. البته باید بدانید سهمهای این سبد در سبد رایج شما در کارگزاری قرار نمیگیرد و فضای جدایی به آن اختصاص داده شده است.
فروش سهام عدالت توسط بانک ها
یکی از روشهایی که در سال 99 و پس از دستور آزاد سازی سهام عدالت توسط مقام معظم رهبری پیش روی افراد قرار گرفت مراجعه به بانک برای فروش سهام عدالت بود. در این روش صاحب سهام با مراجعه حضوری به بانک میتوانست سی درصد از سهام خود را بفروشد و این بانک بود که تعیین میکرد چه سهامی و به چه میزان فروخته شود.
شرکتهای واگذار شده به طرح توزیع سهام عدالت
بیشتر شرکتهایی که سهام آنها در سهام عدالت توزیع شده است در بورس هم عرضه شدهاند. آلومینیوم ایران، ایران خودرو، بانک تجارت، بانک صادرات، بانک ملت، پارس سویج، پالایش نفت بندرعباس، پالایش نفت تهران، پالایش نفت شیراز، پالایش نفت اصفهان، پالایش نفت تبریز، پتروشیمی مارون، پست بانک، چادرملو، حمل و نقل پتروشیمی، سایپا، سرمایهگذاری توسعه صنعتی ایران، سرمایهگذاری رنا، سیمان داراب، سیمان دشتستان، فولاد آلیاژی ایران، فولاد خوزستان، فولاد مبارکه اصفهان، کارخانجات مخابراتی ایران، کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، گل گهر، مخابرات ایران، مدیریت پروژههای نیروگاهی ایران-مپنا، ملی صنایع مس ایران، نیروترانس، بیمه دانا، پالایش نفت الوان، پتروشیمی شهید تندگویان، پتروشیمی جم، صنایع پتروشیمی خلیج فارس و پتروشیمی بوعلی سینا شرکتهایی هستند که از یک درصد تا 70 درصد سهام آنها در طرح سهام عدالت عرضه شده است.
شرکتهای غیر بورسی سـهام عدالت
تعدادی از شرکتهای واگذار شده در سهام عدالت وارد بازار بورس نشدهاند و بهعنوان شرکتهای غیربورسی شناخته میشوند. شرکتهایی مانند پتروشیمی ارومیه، پتروشیمی بندرامام، پتروشیمی بیستون، پتروشیمی تبریز، پتروشیمی خوزستان، پتروشیمی فجر، دخانیات ایران، ساختمان سد و تاسیسات آبیاری سایبر، شهر صنعتی البرز، شهرصنعتی رشت، شهرصنعتی کاوه،مشانیر و مگاموتور در این دسته قرار میگیرند.
سوالات متداول سهام عدالت
-
چطور بفهمم مشمول سهام عدالت هستم؟
با مراجعه به سامانه سهام عدالت و واردکردن اطلاعات شخصی خود میتوانید وضعیت مشمولیت خود را بررسی کنید.
2. آیا انتقال سهام عدالت به دیگران ممکن است؟
نه، سهام عدالت غیرقابل انتقال به غیر است.
3. چطور سود سهام عدالت خود را دریافت کنم؟
سود سهام عدالت در بازههای اعلامی، به حساب بانکیای که در سامانه ثبت شده است واریز میشود.
4. امکان تغییر روش مدیریت سهام عدالت وجود دارد؟
بله، مشمولان میتوانند در بازههای زمانی مشخصی که سازمان خصوصی سازی اعلام میشود روش مدیریت سهام خود را تغییر دهند.
جمع بندی
سهام عدالت یکی از مهمترین طرحهای اقتصادیای است که در دو دههی گذشته در ایران اجرا شده است تا اقشار کم درآمد جامعه را در ثروت کشور سهیم کند و به توانمندسازی خانوادههای کمتر برخودار منجر شود. تا کنون بیشتر از 49 میلیون ایرانی این سهم را دریافت کردهاند و در مراحل مختلفی توانستهاند از سود آن بهرهمند شوند. هرچند طرح سهام عدالت کاستیهای زیادی هم داشته است و هنوز ابهامات مختلفی دربارهی میزان دارایی افراد و کنترل آنها بر این دارایی وجود دارد.