پول، مفهومی است که همیشه بر سر ارزشمند یا بیارزش بودن آن بحثوجدل وجود دارد. برخی پول را یک نعمت میدانند که باعث رشد بشریت و گذر از نیازهای اولیه میشود تا در نهایت به نیازهای روحی و تعالی انسانی برسیم و برخی دیگر آن را مایه اصلی خفت بشر و ریشه تمام فسادهای روی زمین میدانند. جالب اینکه فرقی نمیکند طرفدار کدام نظریه باشید؛ چون هیچکس بدون پول نمیتواند زندگی کند. در این مقاله، میخواهیم نگاهی بیتعصب به پول بیندازیم و برای پرسش قدیمی «پول چیست؟» پاسخی شایسته پیدا کنیم. با ما همراه باشید.
تاریخچه پیدایش پول
پول، یکی از قدیمیترین و مهمترین اختراعهای بشر است. به همین دلیل، تاریخچهای طولانی و پر رمز و راز دارد که در این بخش، نگاهی کوتاه به آن میاندازیم.
تهاتر؛ مبادله کالا به کالا بدون پول
در ابتدا که خبری از چاپخانه و بانک مرکزی نبود، انسانها به شیوه خودشان مفهوم پول را به وجود آوردند تا به وسیله چیزهایی که دارند، چیزهایی که نداشتند را تهیه کنند. بر اساس اسناد تاریخی، اولین کسانی که از این سیستم استفاده کردند، قبیلههای بینالنهرین بودند.
این سیستم که امروز به آن «تهاتر» یا «بارتر» میگوییم نوعی مبادله کالا به کالا بود که هنوز هم در مقیاسهای کوچک و بزرگ از آن استفاده میشود. مثال ساده این روش، دادن تخممرغ به کسی و گرفتن مقداری برنج از طرف مقابل است. البته در این میان باید دید که چند دانه تخممرغ به اندازه مثلا یک پیمانه برنج ارزش دارد؟!
ظهور پول کالایی؛ راهی برای پر کردن خلاءهای تهاتر
تا قبل از ظهور پول کالایی، مردم همچنان از مفهوم پول برای گذران زندگی خود استفاده میکردند؛ اما هنوز آنقدر با اقتصاد آشنا نبودند که مثل ما به دنبال پاسخ پرسشی مثل پول چیست بیفتند! سیستم تهاتر، عیب و ایرادهای زیادی داشت. به همین دلیل، انسانها به دنبال راه بهتری برای مبادلههای خود گشتند تا اینکه فکر استفاده از پول کالایی به ذهنشان رسید! با این روش، هر کسی میتوانست چیزی که لازم دارد را تهیه کند و مجبور نبود به دنبال فردی با نیازهای مشابه خودش بگردد تا بتواند تهاتر را انجام دهد.
اولین کالاهایی که به عنوان پول در میان مردم پذیرفته شدند «صدف دریایی»، «غلات» و حتی «حیوانات» بودند. در همین گیرودار بود که پای فلزهایی مانند طلا و نقره هم به عنوان پول کالایی به این بازی باز شد. این فلزهای گرانبها به دلیل یک ویژگی منحصربهفرد توانستند جای تمام انواع پولهای کالایی را بگیرند. آن ویژگی چیزی نبود جز کمیاب بودن آنها! خیلی کم پیش میآمد که کسی بتواند یک گونی طلا پیدا کند یا با رگهای از طلا در یک کوه روبهرو شود! به همین دلیل، ارزش آنها بالا رفت و تقریبا هر چیزی را میشد با دادن مقدار مشخصی از طلا یا نقره، خریداری کرد.
ظهور سکههای فلزی
اولین سکههای فلزی، حدود 600 سال قبل از میلاد در ترکیه امروزی که آن زمان به آن «لیدیا» میگفتند ضرب شدند. این سکهها ترکیبی از طلا و نقره بودند و خیلی زود به عنوان یک واحد پولی استاندارد در میان مردم رواج پیدا کردند. استفاده از سکهها به عنوان پول، مشکلات سیستم بارتر را حل کرد و باعث شد تا تجارت و اقتصاد به صورت کارآمدتری عمل کنند. خیلی زود، سکهها به دلیل قابلیت حمل آسان، دوام و تقسیمپذیری، بر دیگر انواع پول کالایی برتری یافتند.
پول کاغذی، رهآورد چینیها
پول کاغذی برای اولین بار در چین و در حدود قرن هفتم میلادی معرفی شد. در دوران سلسله تانگ (618-907 میلادی) تاجران و بازرگانان برای پرهیز از جابهجایی سکههای سنگین مسی، از رسیدهای ویژهای استفاده میکردند. کار تا جایی پیش رفت که این رسیدها به تدریج به عنوان واحد پولی رسمی پذیرفته شدند.
با گذشت زمان، کشورهای دیگر هم به استفاده از پول کاغذی روی آوردند و سیستمهای پولی خود را بر اساس آن توسعه دادند. پول کاغذی به دلیل قابلیت چاپ و تولید آسان، به دولتها اجازه داد تا کنترل بیشتری بر عرضه پول و سیاستهای پولی خود داشته باشند. بعد از این دوران بود که کمکم بانکها به وجود آمدند و پول به روند رشد خود تا امروز، ادامه داد.
تعریف پول چیست؟
پول، هر چیزی است که بتوان به طور گسترده از آن برای پرداخت بهای کالاها، خدمات و بازپرداخت بدهیها استفاده کرد. این مفهوم، نقش خود را به عنوان یک «واحد حساب» هم به خوبی بازی میکند؛ به این معنی که یک استاندارد اجتماعی پذیرفته شده برای قیمتگذاری کالاها و خدمات است. این ویژگی به افراد و کسبوکارها کمک میکند تا ارزش کالاها و خدمات را اندازهگیری و مقایسه کنند.
ازاینگذشته، پول به عنوان یک ذخیره ارزش عمل میکند؛ یعنی میتواند ارزش اقتصادی را در طول زمان حفظ کند و به افراد اجازه میدهد تا ثروت خود را ذخیره و مدیریت کنند. پول به شکلهای مختلفی مانند سکه، اسکناس یا حتی به صورت دیجیتال هم وجود دارد؛ یعنی همان چیزی که امروز ما در دنیای ارزهای دیجیتال با آن روبهرو هستیم.
انواع پول چیست؟
با وجود اینکه مفهوم پول، یگانه است؛ اما شکلهای متفاوتی از آن وجود دارند که ویژگیها و کارکردهای گوناگونی را به نمایش میگذارند. در ادامه این بخش، با انواع پول آشنا میشویم.
پول فیات؛ وجه رایج مملکتها
اگر از یک رهگذر بپرسید که پول چیست؟ فوری یک اسکناس درمیآورد و در پاسخ به پرسشتان آن را نشانتان میدهد! البته درست هم میگوید؛ چون پول فیات یا همان وجه راج مملکتها، نزدیکترین تعریفی است که میتوانیم از پول داشته باشیم. در تعریف دقیقتر، پول فیات، نوعی ارز است که توسط دولتها صادر میشود و پشتوانه فیزیکی مانند طلا یا نقره ندارد.
ارزش پول فیات از اعتماد مردم به دولت و سیستم اقتصادی ناشی میشود. این نوع پول به کالاهای فیزیکی وابستگی ندارد. به همین دلیل به دولتها اجازه میدهد تا کنترل بیشتری بر اقتصاد داشته باشند و سیاستهای پولی خود را به طور موثرتری اجرا کنند. مثالهایی از پول فیات شامل ریال ایران، دلار آمریکا و یورو هستند.
پول کالایی؛ از کاکائو تا صدف
تمام کالاهایی که ارزش ذاتی داشته باشند میتوانند در دسته پول کالایی قرار بگیرند. این کالاها شامل فلزات گرانبها مانند طلا و نقره یا کالاهای دیگری مانند دانههای کاکائو، پوست حیوانات، صدفهای دریایی و حتی نمک هستند. در واقع، ماجرای پول کالایی همانطور که در بخش تاریخچه پول چیست برایتان گفتیم، ماجرای دور و درازی دارد.
نمونهاش همین جوامع «مایاها» و «آزتکها» هستند که از دانههای کاکائو به عنوان واحد پولی استفاده میکردند یا برخی از جوامع بومی آمریکا که پوست حیوانات را به عنوان پول کالایی قبول داشتند. با گذشت زمان و توسعه سیستمهای پولی، پول کالایی کمکم جای خود را به پولهای فیات و الکترونیکی داد. با این حال، در برخی از جوامع و شرایط خاص، پول کالایی همچنان به عنوان یک وسیله مبادله معتبر مورد استفاده قرار میگیرد.
پول نماینده؛ پولی با پشتوانه
پول نماینده، نوعی ارز است که توسط کالاهای فیزیکی پشتیبانی میشود. این نوع پول به عنوان یک واسطه مبادله عمل میکند و ارزش آن به کالاهای پشتیبانش وابسته است. در سیستم پول نماینده، کالاهای فیزیکی مانند طلا و نقره در خزانههای بانکی ذخیره شده و در مقابل، اسکناسها یا رسیدهایی صادر میشوند که نشاندهنده مالکیت این کالاها هستند. این اسکناسها میتوانند در هر زمان به کالاهای پشتیبان تبدیل شوند. در دوران استاندارد طلا، هر اسکناس دلار آمریکا میتوانست به مقدار معینی طلا تبدیل شود که البته بعد از مدتی این بساط برچیده شد.
پول نماینده به دلیل داشتن پشتوانه فیزیکی، اعتماد بیشتری را در بین مردم ایجاد میکرد و به عنوان یک وسیله مبادله قابل اعتماد شناخته میشد. با این حال، استفاده از این پول هم برای خودش محدودیتهایی داشت. یکی از مشکلات اصلی این سیستم، نیاز به ذخیره کافی از کالاهای پشتیبان بود که میتوانست به محدودیت در عرضه پول منجر شود. به همین دلیل، بسیاری از کشورها به تدریج از سیستم پول نماینده تغییر جهت دادند و به سیستم پول فیات روی آوردند که در آن ارزش پول به اعتماد به دولت و سیستم اقتصادی وابسته بود نه کالاهایی ارزشمند در خزانه!
پول اعتباری؛ الان بخرید، بعدا بدهید
در ادامه جستجویمان در مورد مفهوم پول چیست به نوع اعتباری آن میرسیم. پول اعتباری از راه ایجاد اعتبار یا صدور بدهی به وجود میآید؛ مثلا زمانی که بانک به فرد یا کسبوکاری وام میدهد، پول اعتباری ایجاد میشود. این پول به صورت دیجیتال در حساب بانکی وامگیرنده ثبت میشود و میتوان برای خرید کالاها و خدمات از استفاده کرد. پول اعتباری با ایجاد ارزش پولی از راه تعهدات آینده یا بدهیها به ابزاری مهم در اقتصاد مدرن تبدیل شده است.
پول دیجیتال؛ خارج از قدرت دولتها
پول دیجیتال، نوعی رمزارز است که به صورت الکترونیکی وجود دارد. البته از نظر الکترونیکی بودن، هماکنون هم نسخههایی از ارزهای فیات وجود دارند که آنها را در اپلیکیشنهای موبایل میبینیم؛ اما تفاوت اصلی ارزهای فیات و ارزهای رمزنگاریشده در این است که ارزهای دیجیتال، بدون دخالت دولتها به وجود میآیند. این نوع پول به سرعت در حال گسترش است و به عنوان یک وسیله مبادله در بسیاری از معاملات آنلاین از آن استفاده میشود.
پول دیجیتال به دلیل سهولت استفاده، سرعت بسیار بالای تراکنشها و کاهش هزینههای مرتبط با مبادلات مالی به یکی از اصلیترین شکلهای پول در دنیای مدرن تبدیل شده است. رمزارزها به صورت غیرمتمرکز و با استفاده از فناوری بلاکچین ایجاد میشوند. بیت کوین و اتریوم از معروفترین ارزهای رمزنگاریشده هستند که اکنون ارزش مادی زیادی دارند.
وظیفه پول چیست؟
پول در اقتصاد مدرن با چهار وظیفه اصلی روبهرو است دارد که هر کدام، نقش مهمی را در آسان شدن معاملهها و مدیریت ارزش دارند. بیایید نگاهی دقیقتر به این موضوع بیندازیم.
1. پول به عنوان وسیله مبادله
پول چیست؟ پاسخ کوتاه آن این است: پول به افراد اجازه میدهد تا کالاها و خدمات را بدون نیاز به مبادله مستقیم کالاها، رد و بدل کنند. این ویژگی، معاملات اقتصادی را سادهتر و کارآمدتر میسازد.
2. پول به عنوان واحد حساب
پول به عنوان یک واحد حساب عمل میکند و به افراد و کسبوکارها امکان میدهد تا ارزش کالاها و خدمات را اندازهگیری و با هم مقایسه کنند. این ویژگی به تعیین قیمتها و انجام محاسبات مالی کمک میکند و به عنوان یک مرجع مشترک برای ارزشگذاری کالاها و خدمات شناخته میشود.
اقتصاددانها از واحد حساب برای ارزیابی ارزش کالاها و خدمات تولید شده در اقتصاد کمک میگیرند و شاخصهای اقتصادی مانند تولید ناخالص داخلی (GDP) را بر همین مبنا حساب میکنند. در تعریفی دیگر، میتوان واحد حساب را نوعی «واحد پولی استاندارد» معرفی کرد. اجازه بدهید با یک مثال، این موضوع را روشن کنیم.
به عنوان مثال، در ایالات متحده، واحد حساب، دلار آمریکا (USD) است. قیمتهای مختلف گوشیهای هوشمند به دلار تعیین میشوند، مانند 799 دلار برای یک مدل میانرده یا 999 دلار برای یک مدل پیشرفته. این قیمتگذاری به مصرفکنندگان اجازه میدهد تا به راحتی هزینههای مختلف گوشیها را مقایسه کنند و تصمیم خرید خود را بر اساس ارزیابی قیمتها و ویژگیهای آنها بگیرند. همین موضوع در ایران خودمان هم که واحد حسابمان «ریال» است دیده میشود.
3. پول به عنوان منبع ذخیره ارزش
پول چیست؟ میتوان گفت که پول، نوعی ابزار برای ذخیره کردن ارزش است که به افراد اجازه میدهد ثروت خود را در طول زمان حفظ کنند. تصور کنید اگر پول نبود، افراد روی چه حسابی، ثروتمند یا فقیر محسوب میشدند؟ ملاک یا معیار ثروت آنها چه چیزی میشد؟ پول به عنوان یک ذخیره ارزش به افراد اجازه میدهد تا ثروت خود را در طول زمان حفظ کنند.
4. پول به عنوان استاندارد پرداختهای معوق
پول چیست؟ میتوانیم آن را نوعی استاندارد پرداخت معوق در نظر بگیریم! پول به عنوان یک استاندارد پرداختهای معوق با تعیین ارزشی استاندارد برای بدهیها به افراد و کسبوکارها اجازه میدهد تا معاملات را به صورت اعتباری انجام دهند و پرداختهای خود را به زمانی در آینده موکول کنند. این ویژگی به توسعه سیستمهای اعتباری و وامدهی کمک میکند و جایگاه ارزشمندی در اقتصاد مدرن دارد. از نمونههایی که پول نقش خود را به عنوان یک استاندارد پرداخت معوق بازی میکند میتوانیم به دریافت وام و اعتبار بانکی اشاره کنیم.
زمانی که یک فرد یا کسبوکار وام میگیرد، پول به عنوان استاندارد پرداختهای معوق عمل میکند. وامگیرنده میتواند اکنون پول را دریافت کند و در آینده به تدریج آن را پس دهد. نمونه دیگر آن خریدهای اعتباری هستند. بسیاری از فروشگاهها و کسبوکارها به مشتریان خود امکان خرید اعتباری میدهند. مشتریان میتوانند کالاها را اکنون دریافت کنند و پرداخت آنها را به صورت اقساطی در آینده انجام دهند.
کاربرد اصلی پول چیست؟
همانطور که اشاره کردیم، اصلیترین کاربرد پول، فراهم کردن بستری برای مبادله است که به انسانها کمک میکند تا کالاها و خدمات مورد نیازشان را بدون واسطه به دست بیاورند. همین ویژگی مهم پول باعث شد تا اقتصاد بشر از آن وضعیت پیچیده که تهاتر به وجود آورده بود به مدلی سادهتر و کارآمدتر برسد.
کاربرد دیگر پول، حضور به عنوان یک استاندارد ارزش است که همه طرفهای معامله آن را قبول دارند. پول به افراد اجازه میدهد که به عنوان بازیکنان برابر در بازار شرکت کنند. این موضوع باعث ایجاد نظم و پیشبینیپذیری در بازار میشود. سومین کاربرد پول، نقش آن به عنوان یک دارایی است که میتواند ذخیره، بازیابی و مبادله شود آن هم بدون اینکه ارزش آن کاهش پیدا کند. این ویژگی به افراد اجازه میدهد تا قدرت خرید خود را از یک دوره به دوره دیگر منتقل کنند؛ مثلا افراد میتوانند پول را تا زمانی که بخواهند آن را برای کالاها یا خدمات مبادله کنند در کیف پول خود نگه دارند.
پول چه نقشی در اقتصاد دارد؟
با وجود اینکه همه ما میدانیم، پول دنیا را میچرخاند، ولی هنوز هم چندین نسل از اقتصاددانها بر سر اینکه آیا پول واقعا روی اقتصاد بلندمدت تاثیر میگذارد یا نه، بحث میکنند. خوشبختانه، بیشتر بانکهای مرکزی اعتراف کردهاند که پول بر اقتصاد تاثیر میگذارد؛ اما همین مدیران بانکهای مرکزی وقتی در دوران بازنشستگی خود نوشتن کتابهای اقتصادی را شروع میکنند، اغلب مدلی از اقتصاد بدون حضور بانک را ارائه میدهند!
شاید یکی از دلیلهای این ماجرا، تسلط بسیار زیاد بانکها روی پول و داشتن قدرت خلق آن است؛ چون در دوران ما بانکها دیگر نیاز چندانی به روشن کردن دستگاههای چاپ خود ندارند و میتوانند با کم و زیاد کردن اعداد در رایانه، پول بسازند. بیشتر مردم هم تراکنشهای روزانه و حتی دستمزد فعالیتهای اقتصادی خود را در قالب همان اعداد روی رایانه که در حساب بانکی آنلاینشان نشسته است دریافت میکنند. تمام کسبوکارهایی هم که در حوزه فینتک یا امور مالی پدیدار میشوند، به جای اینکه سیستم تازهای سوا از بانکها و اعدادشان را به وجود بیاورند فقط مدلی از کسبوکار روی همان دادههای بانکی هستند.
با وجود اینکه بانکها و اقتصاددانها حاضر نیستند به روشنی، قدرت پول در اقتصاد را به زبان بیاورند ولی نوع دیگری از پول یعنی همان پول اعتباری، جان تازهای به اقتصاد بخشید و حتی از سوی دیگر آن را با بحرانهای بدهی به علت بازپرداخت نشدن اعتبارها روبهرو ساخت؛ بنابراین، اینکه پول چیست یا چه نقشی در اقتصاد دارد را میتوان با یک جمله ساده هم پاسخ داد: پول به شکلهای مختلف و حتی بدون حضور بانکها هم مبنای هر چیزی در اقتصاد است!
ارزش پول چگونه تعیین میشود؟
چیزی که ارزش پول را تعیین میکند، عرضه و تقاضا در بازار است. چند عامل اصلی روی عرضه و تقاضا تاثیر میگذارند که در ادامه آنها را به توضیح میدهیم.
نرخ بهره
هر زمان که حرف از پول چیست میشود نرخ بهره پدیدار میشود؛ چون معمولا ارزش پول کشورهایی که نرخ بهره بالاتری دارند بیشتر است. دلیل این ماجرا، تمایل سرمایهگذاران خارجی به حضور در اقتصادهایی با نرخ بهره بالاتر است که بازدهی سرمایهگذاری را افزایش میدهد.
این جریان سرمایهگذاری خارجی باعث افزایش تقاضا برای پول آن کشور میشود و در نتیجه، ارزش آن پول افزایش مییابد. در نقطه مقابل، نرخ بهره پایینتر باعث کاهش ارزش پول میشود؛ چون سرمایهگذاران به دنبال بازدهی بالاتر در کشورهای دیگر هستند و پول خود را از آن کشور خارج میکنند. به دنبال این ماجرا، کاهش تقاضا و در نتیجه، کاهش ارزش پول ایجاد میشود.
تورم
تورم، زمانی رخ میدهد که قیمت کالاها و خدمات به طور مداوم افزایش پیدا کند، که در نهایت باعث کاهش قدرت خرید میشود. وقتی تورم بالا باشد، ارزش پول کاهش پیدا میکند و با همان مقدار پول نمیتوان همان مقدار کالا و خدمات گذشته را خریداری کرد. این کاهش قدرت خرید، اعتماد سرمایهگذاران و مصرفکنندگان به پول را از بین میبرد و کاری میکند که آنها به دنبال داراییهای دیگری برای حفظ ارزش دارایی خود باشند.
عرضه پول
وقتی که بانک مرکزی یک کشور، مقدار زیادی پول به اقتصاد تزریق میکند، مقدار پول در گردش، بالا میرود. این افزایش در عرضه پول میتواند ارزش پول را کاهش دهد؛ چون با افزایش مقدار آن، هر واحد پول، قدرت خرید کمتری خواهد داشت. این پدیده که معمولا آن را با نام تورم میشناسیم، ارزش واقعی پول را کاهش میدهد و همزمان قیمت کالاها و خدمات را بالا میبرد.
نرخ ارز
ما ایرانیها قبل از اینکه به سراغ سوال پول چیست برویم، با تاثیر نوسانهای ارز روی پول آشنا شدیم! نرخ ارز هم میتواند روی ارزش پول، تاثیر بگذارد. در واقع، دو سیستم اصلی نرخ ارز وجود دارند: سیستم نرخ ثابت و سیستم نرخ شناور. در سیستم نرخ ثابت، ارزش پول به یک مقدار ثابت از یک دارایی (مانند طلا) متصل است، در حالی که در سیستم نرخ شناور، ارزش پول بر اساس عرضه و تقاضا در بازار تعیین میشود.
نحوه اندازهگیری پول چگونه است؟
بانکهای مرکزی مانند «فدرال رزرو در ایالات متحده» برای اندازهگیری و کنترل عرضه پول از سه دستهبندی کمک میگیرند. این اندازهگیریها به سیاستگذاران کمک میکنند تا با گرفتن تصمیمهای اقتصادی مناسب، اقتصاد را پایدار نگه دارند. بیایید نگاهی به این دستهبندیها بیندازیم.
دستهبندی اول: پول در نقد در گردش
این دسته شامل پول نقد در گردش، حسابهای جاری و چکها میشود. این داراییها بسیار نقد هستند و به راحتی میتوان از آنها برای خرید کالاها و خدمات استفاده کرد.
دستهبندی دوم: انواع سپردههای کوتاهمدت
وقتی تمام پول نقد در گردش را با سپردههای مدتدار، حسابهای پسانداز و صندوقهای سرمایهگذاری جمع میزنیم به دومین دستهبندی میرسیم. این داراییها نقدینگی کمتری دارند؛ اما همچنان میتوان آنها را به پول نقد تبدیل کرد.
دستهبندی سوم: انواع سپردههای بلندمدت
از جمع تمام پول در گردش و تمام سپردههای کوتاهمدت با سپردههای مدتدار بزرگ و سایر داراییهای نقدی به دستهبندی سوم میرسیم. این دستهبندی در برخی کشورها استفاده میشود و داراییهایی را در بر میگیرد که نقدینگی کمتری دارند.
ویژگیهای پول با ارزش چیست؟
«پول چیست» سوال ارزشمندی است اما آیا هر پولی ارزش جستجو دارد؟ البته که خیر! ما فقط برای به دست آوردن پولهایی تلاش میکنیم که میدانیم ارزشمند هستند. پول با ارزش، چند ویژگی دارد که آن را به یک دارایی قابلقبول تبدیل میکند. این ویژگیها شامل موارد زیر میشوند.
پول با ارزش، با دوام است
دوام پول به این معنا است که باید بتواند در طول زمان، ارزش خود را حفظ کند و خراب نشود. سکههای فلزی و اسکناسهای کاغذی با کیفیت بالا معمولا دوام بیشتری دارند و میتوانند در برابر سایش و پارگی مقاومت کنند. این ویژگی باعث میشود که پول به عنوان یک واسطه مبادله و ذخیره ارزش، قابل اعتماد باشد.
پول با ارزش، قابل حمل است
پول باید به راحتی قابل حمل باشد تا افراد بتوانند آن را به راحتی جابهجا کرده و در معاملات روزمرهشان یا حتی بینالمللیشان از آن استفاده کنند.
پول با ارزش، تقسیمپذیر است
پول باید بتواند به واحدهای کوچکتر تقسیم شود تا در معاملههایی با مقادیر مختلف بتوان از آن استفاده کرد. این ویژگی به افراد اجازه میدهد تا دقیقا مبلغ مورد نیاز خود را پرداخت کنند؛ مثلا شما باید بتوانید از پول خود برای خریدن یک کیلو چای یا خرید یک خودرو استفاده کنید.
پول با ارزش باید یکنواخت باشد
تصور کنید اگر هر کسی، سکه یا اسکناس ویژه خودش را داشت چگونه انجام معاملهها یا حتی خرید و فروشهای کوچک پیش میرفت؟ پول با ارزش باید در نزد همه مردم یکسان و یکنواخت باشد تا بتواند ارزشی را که نماینده آن است به خوبی انتقال دهد.
پول با ارزش، محدود است
در حال حاضر، توانایی محدودسازی پول در اختیار دولتها قرار دارد. اگر آنها پول را به مقدار زیادی چاپ کنند (درست مثل چیزی که فعلا در کشور ما برقرار است) رفتهرفته ارزش خود را از دست میدهد و تورم را برای مردم به سوغات میآورد. اگر هم عرضه آن را کاهش دهند رکود اقتصادی را ایجاد میکنند!
پشتوانه پول چیست و چه تاثیری روی ارزش پول دارد؟
پشتوانه پول به معنای چیزی است که ارزش پول را تضمین میکند. در گذشته، بسیاری از ارزها توسط کالاهای فیزیکی مانند طلا یا نقره پشتیبانی میشدند. نمونهاش همین دلار آمریکا است که تا سال ۱۹۷۱ به طور رسمی توسط طلا پشتیبانی میشد. این یعنی هر واحد پولی میتوانست به مقدار معینی طلا تبدیل شود.
در حال حاضر، بیشتر ارزها، از جمله دلار آمریکا، پول فیات هستند که پشتوانه فیزیکی ندارند. همانطور که کمی قبل اشاره کردیم، ارزش پول فیات از اعتماد و اعتبار دولت صادرکننده آن ناشی میشود. این نوع پول بر اساس عرضه و تقاضا و همچنین ثبات اقتصادی و سیاسی کشور صادرکننده آن ارزش پیدا میکند.
اگر مردم به دولت و اقتصاد کشور، اعتماد داشته باشند، ارزش پول پایدار خواهد بود؛ اما اگر اعتماد به دولت کم شود یا اقتصاد کشور وارد یک دوره بحرانی گردد، ارزش پول را هم با خود پایین میکشد. در چنین زمانی شاید مردم به جای نگهداری پول فیات، به سراغ خرید کالاهایی مانند طلا بروند که ارزش ذاتی دارد.
نقش بانک مرکزی و بانکهای تجاری در پول چیست؟
در ادامه بررسیمان پیرامون پرسش پول چیست به نقش بانکها میرسیم. با وجود اینکه بانکهای مرکزی و تجاری، وظایف و مسئولیتهای متفاوتی در سیستم مالی و اقتصادی دارند؛ اما هر دوی آنها نقشی مهم را در سیستم مالی بر عهده گرفتهاند که در ادامه، این موضوع را برایتان باز میکنیم.
بانک مرکزی
بانک مرکزی به عنوان نهاد اصلی نظارت بر سیستم پولی یک کشور عمل میکند و مسئولیتهای مختلفی مانند «سیاستگذاری پولی»، «صدور و مدیریت ارز»، «نظارت و تنظیم بانکها» و «حفظ ثبات مالی» را برعهده دارد.
بانکهای تجاری
بانکهای تجاری، نهادهای مالی خصوصی هستند که خدمات مالی متنوعی به افراد، کسبوکارها و دولتها ارائه میدهند. وظیفه اصلی بانکها «پذیرش سپردهها و اعطای وامها»، «آسان کردن فرایند نقل و انتقال پول»، «ارائه انواع خدمات مالی مانند مشاوره مالی و سرمایهگذاری» است.
رابطه بین بانک مرکزی و بانکهای تجاری چیست؟
بانک مرکزی و بانکهای تجاری با همکاری یکدیگر به حفظ ثبات مالی و اجرای سیاستهای پولی کمک میکنند. بانک مرکزی با تنظیم نرخ بهره و مواردی از این دست، فعالیتهای بانکهای تجاری را تحت تاثیر قرار میدهد و از این راه بر اقتصاد کلان تاثیر میگذارد. بانکهای تجاری هم با اجرای سیاستهای بانک مرکزی و ارائه خدمات مالی به جامعه، نقش خود را در اقتصاد، بازی میکنند.
سوالات متداول پول چیست؟
آیا سرمایهگذاری پول از ارزش آن محافظت میکند؟
بله، شما میتوانید پول خود را در سهام، اوراق قرضه، املاک، مستغلات و صندوقهای مالی، سرمایهگذاری کرده و از این راه، ارزش پولتان را در طول زمان حفظ کنید.
بهترین راه برای مدیریت پول کدام است؟
داشتن بودجهبندی، پیگیری کردن هزینهها و تعیین اهداف مالی میتواند در مدیریت پولتان به شما کمک کند.
منظور از نرم یا سخت بودن پول چیست؟
پول سخت به ارزهایی اشاره دارد که پشتوانه فیزیکی مانند طلا یا نقره دارند؛ اما پول نرم، ارزهایی هستند که پشتوانه فیزیکی ندارند و ارزش آنها از اعتماد به دولت صادرکننده ناشی میشود.
چگونه به پول مینگرید؟
در این مقاله، به دنبال پرسش پول چیست گشتیم و این مفهوم را با عینکهای مختلف، تماشا کردیم. باید بگوییم که تاثیر پول در دنیای ما غیرقابل انکار است. البته هر کسی میتواند دیدگاه ویژه خودش را به نسبت پول و ماهیت آن داشته باشد؛ اما بهتر است این حقیقت را که همه برای زندگی کردن و تامین نیازهای اولیه به پول نیاز داریم را پشت پرده سخنان فلسفی پنهان نکنیم.
بهترین کار این است که به جای جبهه گرفتن در مقابل پول، آن را به عنوان یکی از نعمتهایی که میتواند ما را به سطحهای بالاتری از انسانیت برساند در نظر بگیریم و به دنبال راههایی برای حفظ ارزش درآمدهایمان بگردیم تا امنیت و در نهایت، آزادی مالی را تجربه کنیم.
نظر شما چیست؟
شما چه دیدگاهی در مورد پول دارید؟ لطفا برایمان بنویسید.